Raport Banku Światowego i diagnoza sytuacji

„Krajowy Raport Klimatyczno-Rozwojowy” Banku Światowego podkreśla kluczową rolę lasów w łagodzeniu skutków zmian klimatycznych poprzez pochłanianie i magazynowanie węgla.

Prognozy pokazują, że przy zachowaniu obecnych struktur drzewostanów zdolność pochłaniania CO₂ będzie spadać.

Największe problemy dotyczą lasów gospodarczych, które wymagają intensywnej przebudowy, by dostosować je do trudniejszych warunków klimatycznych.

Parki narodowe, gdzie występują najstarsze lasy, utrzymują stałą zdolność do magazynowania węgla, lecz ich potencjał absorpcji CO₂ nie rośnie. Przykład tych lasów przypomina „naładowany akumulator” – magazynują węgiel, ale nie pochłaniają go więcej.

Najważniejsze działania adaptacyjne

Zmieniające się warunki klimatyczne wymagają wielowymiarowych działań, które są już wdrażane przez Lasy Państwowe:

• Przebudowa drzewostanów:

Monokultury, głównie sosnowe, sadzone po II wojnie światowej, są zastępowane lasami mieszanymi, składającymi się z bardziej odpornych gatunków, takich jak dąb, buk czy jawor.

Celem jest zapobieganie masowemu zamieraniu drzew, obserwowanemu w innych krajach (np. w Niemczech i Czechach).

• Zarządzanie wodą:

Leśnicy realizują projekty małej retencji, budując obiekty, takie jak progi wodne, poldery i zastawki, które spowalniają odpływ wody i zwiększają jej retencję.

Zwiększa się zdolność całych ekosystemów leśnych do pochłaniania i zatrzymywania wody.

Dzięki nowoczesnym metodom oceny ryzyka, opracowanym pod kierunkiem prof. Jarosława Sochy, identyfikowane są lasy najbardziej narażone na susze i choroby.

Leśnicy monitorują nowe zagrożenia, w tym ekspansję obcych gatunków owadów, grzybów i innych szkodników, które łatwiej się rozprzestrzeniają w wyniku ocieplenia klimatu.

Stosuje się tzw. las ciągły, polegający na wycince pojedynczych drzew i wspieraniu naturalnych odnowień.

Wprowadzane są mozaikowe odnowienia gatunkowe, naśladujące naturalne zbiorowiska roślinne.

• Ochrona przeciwpożarowa jako priorytet:

Rosnące ryzyko pożarów lasów, spowodowane suszami i wyższymi temperaturami, wymaga ciągłego doskonalenia systemu ochrony przeciwpożarowej.

Polska, mimo trzeciej największej liczby pożarów w Europie, skutecznie minimalizuje ich skutki dzięki zaawansowanemu systemowi monitoringu i infrastruktury. Na ochronę przeciwpożarową przeznacza się rocznie około 150 milionów złotych.

System obejmuje rozwiniętą sieć wież obserwacyjnych, systemy wczesnego ostrzegania oraz współpracę ze strażą pożarną. Dzięki temu duże pożary lasów są w Polsce rzadkością, ale zmieniające się warunki klimatyczne mogą zwiększyć ryzyko w przyszłości.

Wykorzystanie lasów prywatnych i szybko rosnących gatunków

Naturalnie zalesione grunty prywatne, tzw. lasy poza ewidencją, stanowią niewykorzystany potencjał. Dominują w nich gatunki liściaste, takie jak brzoza czy olsza, które mogą wspierać absorpcję CO₂.

Wprowadzenie szybko rosnących gatunków, np. daglezji, może być rozwiązaniem, choć wymaga kompromisu z zasadami ochrony przyrody.

Znaczenie drewna jako surowca

Raport podkreśla też potencjał drewna jako ekologicznej alternatywy dla materiałów takich jak beton czy stal, które generują wysokie emisje. Gospodarka leśna może w ten sposób dodatkowo wspierać dekarbonizację gospodarki.

Polskie lasy wymagają kompleksowych działań w odpowiedzi na zmiany klimatyczne. Przebudowa drzewostanów, zarządzanie wodą i retencją, a także lepsza ochrona przeciwpożarowa są kluczowe dla ich stabilności.

Jednocześnie istotne jest wykorzystanie niewykorzystywanych terenów i promocja drewna jako surowca neutralnego klimatycznie. Długoterminowe zmiany w gospodarce leśnej pozwolą na zachowanie ich zdolności do wspierania neutralności klimatycznej w nadchodzących dekadach.